آیا تصویب همه جانبه قرارداد منع آزمایش های اتمی همچنان یک رویا است
سازمان ملل متحد IDN این شایعه ناگهان دایره گسترده ای یافت هم در داخل سازمان ملل متحد و هم در خارج از ان که آیا اسرائیل تغییرموضع داده و نیت آنرا دارد که در جریان 5 سال آینده قرارداد منع آزمایش های اتمی را تصویب کند ، همراه آن این سئوال نیز مطرح است که آیا در این نیت و قصد اسرائیل واقعیتی نهفته است ویا نه فقط یک رویای هسته ای است و با واقعیت منطبق نیست.
شایعه مورد بحث هنگامی رواج پیدا کرد که دکتر Lessina Zerbo دبیرکل سازمان منع آزمایش های اتمی CTBTOبه مدت 3روز از اسرائیل دیدار کرده و در روز 21 ژوئن با بنیامین نتانیاهو ، نخست وزیر آنکشور در باره امکانات تحقق اجرائی شدن قرارداد منع آزمایش های اتمی به تفصیل صحبت کرده است .
آقای Zerboبعد از دیدارش با نخست وزیر اسرائیل از نوعی خوش بینی در باره امید به پیوستن کامل اسرائیل به قرارداد منع آزمایش های هسته ای و تصویب پارلمانی آن صحبت کرد و در مصاحبه ای با روزنامه جروزالم پست این امیدواری و خوش بینی را بیان کرد گفت که او در نیات آقای نتانیاهو این خوش بینی را بوضوح احساس کرده است . تا حدی که اضافه کرد ” حالا این دیگر موضوع اگر نیست بلکه موضوع کی و چه زمانی است ” در طی این دیدار آقای نتانیاهو حتی با تاکید یاد آور شد که اسرائیل در سال 1996 در ماه سپتامبر یک روز بعد از تشکیل کنفرانس جهانی، امضای تائید و پشتیبانی خود را پای قرارداد گذاشت ولی تکمیل و اجرائی کردن آن به رویدادهای منطقه بستگی دارد و زمان مناسب خود را طلب می کند.
مسئله دیگری که قابل توجه میباشد این است که اگر اسرائیل پیشتاز تصویب این قراردادشود آنگاه راه برای دو کشور مهم دیگر منطقه یعنی ایران و مصر هم باز می شود تا عملا آنرا تصویب کنند یک چنین رویدادی می تواند حتی مقدمه کار و خواست بزرگتری باشد یعنی اعلام منطقه عاری از سلاح اتمی خاورمیانه. یک خاورمیانه عاری از سلاح اتمی سالیان دراز است که یک خواست عمومی است .
AaranTovishمدیر سازمان شهرداران برای صلح که یک کمپین بین المللی برای اهداف صلح جهانی است و سال 2020 میلادی را برای این هدف در نظر گرفته به IDNگفته است در خاور میانه تا کنون دو کشور هستند که مانع تحقق چنین ایده ای هستند این دو کشور اسرائیل و ایران می باشند . و یک کشور دیگر هم یعنی مصر بازیگر سوم است و این کشور فقط نگاهش به اسرائیل است که اول اسرائیل قرارداد را بطور نهائی امضا کند وبعد از اسرائیل مصر می تواند اقدام کند.این همیشه شعار مصر بوده است .
دبیر کل سازمان منع آزمایش های هسته ای که برای نخستین بار با اقای نتانیاهو، گفتگو کرده در دوران اقامت خود در اسرائیل با مقام های دولتی دیگری هم به تفصیل صحبت و تبادل نظر کرده است که از جمله وزیر امورساختاری، انرژی و تامین آب – سرپرست کمیسیون انرژی اتمی اسرائیل – معاون شورای عالی امنیت ملی و همچنین مقام مسئول ارتباط اسرائیل با CTBTO هستند.
در نتیجه این گفتگوها است که او متوجه شده شرایط احتیاط آمیزی وجود دارد که دست کم خطر گسترش سلاحهای هسته ای را در خاورمیانه کاهش می دهد و نگاه اسرائیل هم در این جهت است که خطرات کاهش داده شود.
وی اضافه کرد که نقش کلیدی اسرائیل را نباید فراموش کرد . توجه به قوانین و حقوق بین الملل برای اسرائیل اهمیت دارد اما مشکل اصلی عدم اجرای قرارداد بین المللی منع آزمایش های اتمی در حال حاضر این است که هشت کشور مهم در این مسئله هنوز از راه اندازی مراحل تصویب این قرارداد طفره می روند این کشورها عبارتند از :
چین ، مصر، هندوستان ،اسرائیل ، ایران ، کره شمالی ، پاکستان و ایالات متحده آمریکا
و اما مدیر سازمان شهرداران برای صلح عقیده دارد که جمع کردن این کشورها دور یک هدف خیلی جالب است ولی عملی بنظر نمی رسد اما می توان تصور کرد که طرح ایده یک منطقه بدون آزمایش های هسته ای در خاورمیانه واقع بینانه تر است از شانس تلاش برای یک خاورمیانه عاری از اتم .
بعلاوه نظر من این است که امکان پیشرفت در مسئله خاورمیانه مربوط به مذاکرات در سطح بین المللی بویژه گفتگوهای کنونی در ژنو است
بان کی مون BanKi-Moonدبیرکل سازمان ملل متحد از همه کشورهائی که تا کنون از امضای این قرارداد سرباز زده اند خواسته است تا رویکرد مثبتی به این خواسته جهانی داشته باشند و به قرارداد منع آزمایش های اتمی به پیوندند تا سرانجام قرارداد بتواند عملی شود .
آقای Zerboمدیر اجرائی این قرار داد باز هم یاد آور شد که ایران و اسرائیل این قرارداد را درهمان جلسات 1996 امضا کردند و اکنون ما باید شاهد این پیشرفت باشیم که تائید نهائی و پیوستن به قر ار داد وسیله این کشورها واقعیت پیدا کند ” این اکنون مانند میوه رسیده و آویزان شده از درخت است که موقع چیدن آن فرارسیده است” یعنی رسیدن به اهداف کلی تر عدم گسترش و ممنوعیت سلاحهای اتمی .
آقای زربو ، در مصاحبه با روزنامه اسرائیلی هم گفت توافق اتمی( برجام) در تابستان گذشته خطر یک ایران هسته ای را از میان برداشته است و این موضوع حتی مورد تائید دانشمندان خود اسرائیل هم هست ، پس یک مانع بزرگ از جلو پای اسرائیل برداشته شده است .
تاریق را وف TariQ Rauf مدیر امور خلع سلاح، کنترول تسلیحات و برنامه عدم گسترش سلاحهای هسته ای در انستیتوی تحقیقات بین المللی صلح استکهلم گفت بنظر او گزارش هائی هستند حاکی از آنکه اسرائیل بزودی قرارداد منع آزمایش ها را به تصویب خواهد رساند. البته این یک امید و خوشبینی اغراق آمیزی است .
آقای تاریق راوف ، در مصاحبه خود به ایران هم پرداخت و گفت در این مورد هنوز بدبین است زیرا گرچه توافق بین آمریکا وقدرت های بزرگ با ایران به سرانجام رسید ولی تحولات نشان داده که دست ایران همچنان بسته است و نمونه آن تلاش ایران برای خرید هواپیماهای ارباس و بوئینگ است که فعلا به بن بست رسیده زیرا بانک های بزرگ در اروپا و آمریکا تمایلی به کار کردن با ایران ندارند.
این بانک ها همچنان به جرائم سنگینی اشاره می کنند که قبلا بخاطر همکاری با ایران مجبور بودند پرداخت کنند .بنا براین آنها معتقدند تحریم های بانکی آمریکا هنوز برداشته نشده و برخلاف تصورات قبلی بویژه از جانب ایران توافق اتمی این کشور با قدرت های جهانی هنوز نقش قابل توجهی در انجام معاملات با ا ایران بازی نکرده است .
آقای راوف ، می گوید اینکه آی زربو ، نسبت به پیوستن اسرائیل و حتی ایران خیلی خوش بین است بخاطر وظیفه ای است که بعنوان مسئول سازمان قراردادمنع آزمایش های هسته ای برعهده دارد وباید خوش بینی را پراکنده کند و درراه آن فعالیت نماید.
بنظر آقای راوف محقق انستیتوی استکهلم نه تنها خوش بینی در مورد ایران و اسرائیل پایه ندارد بلکه 6 کشور دیگری که هنوز به این قرارداد و پیمان های دیگر اتمی نپیوسته اند هم گامی در این راه نخواهند نهاد مثلا از جمله این کشورها هند و پاکستان یا کره شمالی را در نظر بگیرید. بنابر این خیلی مانده به زمانی که ما به این اهداف انسانی نزدیک شویم . آقای راوف ، پیش از این از مقام های عالیرتبه سازمان بین المللی انرژی اتمی بوده است .
خود آقای زربو Zerbo در مصاحبه اش به این مشلات اشاره کرده است . او گفت ، تا آمریکا امضا نکند چین وارد نخواهد شد وتا چین و پاکستان امضا نکرده باشند هند هم از قرار داد دور خواهد ماند و پاکستان هم البته پیش از هندوستان رغبتی نشان نخواهد داد . کره شمالی هم که وضع خاص خود را دارد . بنا بر این مسئله خیلی پیچ در پیچ است
قرارداد منع آزمایش های اتمی یا CTBT که در سال 1996 مورد پذیرش مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت هنوز عمدتا بعلت استنکاف 8 کشوری که نام برده شد از تصویب نهائی آن، باجرا در نیامده است . این کشورها همچنان نه قرارداد را رد می کنند و نه اینکه برای اجرا کردن آن آمادگی نشان می دهند .
از این 8 کشور ، کره شمالی پاکستان و هند اصولا سند اولی را امضا نکردند ولی 5 کشور دیگر یعنی آمریکا ، چین ، مصر، ایران و اسرائیل سند را امضا و تائید کردند آما قبول اجرائی آنرا همچنان بعد از 20 سال از قبول آن بوسیله سازمان ملل متحد در حالت تعلیق نگاه داشته اند.
ترجمه و تلخیص: م. رئیسی